W ostatni weekend odwiedziliśmy Kruszyniany – małą, ale niezwykle barwną wioskę położoną w województwie podlaskim, zaledwie kilka kilometrów od granicy z Białorusią. Mimo, że liczy niespełna 100 mieszkańców, przyciąga turystów swoją unikalną historią i kulturą tatarską. To jedno z nielicznych miejsc w Polsce, gdzie można poczuć atmosferę tatarskiej tradycji i polskiej gościnności.
Drewniany meczet w Kruszynianach – zielony strażnik czasu
Z daleka wygląda jak bajkowy domek z dwiema wieżyczkami. Ale gdy podchodzi się bliżej, okazuje się, że to… meczet. I to nie byle jaki – najstarszy drewniany meczet w Polsce, zbudowany w drugiej połowie XVIII wieku. Otoczony zielenią i ciszą, wydaje się wręcz wyjęty z innej epoki.
Wchodząc do środka (koniecznie zdejmujemy buty – to obowiązkowy gest szacunku), trafiamy do wnętrza, które choć jest skromne – ma ogromną siłę oddziaływania. Podłogi pokryte są dywanami, na ścianach znajdziemy napisy w języku arabskim, a cała przestrzeń podzielona jest na część męską i żeńską.
Wszyscy z zainteresowaniem słuchaliśmy przewodnika, który z ogromną pasją opowiadał o modlitwach, o tym, dlaczego mihrab wskazuje kierunek Mekki i dlaczego islam w Kruszynianach to nie tylko religia, ale sposób na życie w zgodzie z tradycją i naturą.
Podczas krótkiej prelekcji poznaliśmy historię powstania meczetu i osadnictwa Tatarów, którzy przybyli do Polski w XVII wieku, głównie jako żołnierze w służbie króla Jana III Sobieskiego. W ramach nadania ziem za wierną służbę, część z nich osiedliła się na Podlasiu, m.in. właśnie w Kruszynianach.
Architektura meczetu w Kruszynianach łączy lokalny styl z islamską tradycją. Nie ma złotych ołtarzy ani obrazów – są dywany, nisza modlitewna (mihrab) i wyjątkowa atmosfera skupienia. Przewodnik opowiada o tym, jak modlą się muzułmanie, dlaczego zdejmują buty i w którą stronę świata się zwracają. Ale robi to z ogromnym szacunkiem do innych religii – pokazując zarówno dorosłym, jak i dzieciom, że różnorodność może być piękna.
To, co nas poruszyło, to historia Tatarów, jako ludzi „dwóch światów” – wierzących w Allaha, ale jednocześnie czujących się stuprocentowymi Polakami. Przewodnik pokazuje, jak przez wieki zachowali swoją wiarę, obrzędy i język, nie odcinając się od reszty kraju. To doskonała lekcja tolerancji, o której często zapominamy – a tu staje się realna, namacalna i bardzo bliska.
Informacje praktyczne:
Meczet w Kruszynianach można zwiedzać przez cały rok – od maja do września czynny jest w godzinach od 9.00 do 19.00, natomiast w pozostałych miesiącach należy umówić wizytę z przewodnikiem, dzwoniąc pod numer: 502-543-871. Bilety wstępu sprzedawane są w formie cegiełek: osoby dorosłe – 10 zł, dzieci i młodzież szkolna – 5 zł. W przypadku zorganizowanych grup i wycieczek szkolnych (do 50 osób) obowiązuje opłata łączna w wysokości 250 zł.
Mizar – spacer po tatarskiej historii
Tuż obok meczetu znajduje się mizar – tatarski cmentarz, który jest jednym z najstarszych w Polsce. Nagrobki pochodzą z XVII i XVIII wieku, a na większości z nich widnieje półksiężyc – symbol islamu. Cmentarz jest nadal użytkowany, co świadczy o żywej tradycji tatarskiej w regionie.
Tatarska Jurta – kulinarna podróż w czasie
Po zwiedzaniu, warto udać się do pobliskiej „Tatarskiej Jurty” – miejsca, gdzie można spróbować tradycyjnych potraw tatarskich. „Tatarska Jurta” to nie tylko restauracja, ale też serce wioski i kulturowa przystań Kruszynian. Gospodarze chętnie opowiadają o kuchni, o przepisach babci, o tym, co znaczy gościnność w tatarskiej kulturze.
Warto spróbować tu tradycyjnych potraw tatarskich, takich jak: pierekaczewnik (warstwowe ciasto makaronowe nadziewane mięsem), kołduny tatarskie (pierożki z mięsnym farszem podawane w rosole), czebureki, kryszonka, pachława, tatarska babka ziemniaczana, czy manty na słodko lub słono. Polecamy też pyszny kompot z rokitnika!
Aktualnie „Tatarska Jurta” mieści się w budynku Centrum Kultury Tatarów w Kruszynianach, które zdecydowanie warto odwiedzić.
Kruszyniany to miejsce, które łączy w sobie historię, kulturę i tradycję. Dzięki zachowanym zabytkom, takim jak meczet, mizar czy „Tatarska Jurta” oraz organizowanym wydarzeniom kulturalnym, wieś stanowi doskonały cel wycieczki dla osób pragnących poznać bogactwo tatarskiej kultury w Polsce.
Zachęcam Was do odwiedzenia również tego wpisu:
Kolorowe Podlasie – Kraina Otwartych Okiennic
A ty co o tym myślisz?